ارزیابی جامع ژئوپلیتیک و امنیتی کریدور موسوم به «زنگزور» (طرح موسوم به مسیر صلح ترامپ)

ارزیابی جامع ژئوپلیتیک و امنیتی کریدور موسوم به «زنگزور» (طرح موسوم به مسیر صلح ترامپ)

✍سعیدشهرابی فراهانی/ تحلیل گرارشدسیاسی.امنیتی.بین الملل/ مدیرمرکزپژوهش ومطالعات بین المللی ضدصهیونیستی/ مدیرتبیین اتاق تحلیل جبهه مقاومت

تحولات اخیر در قفقاز جنوبی، به‌ویژه پیرامون ابتکار موسوم به «مسیر صلح ترامپ»، به‌طور مستقیم بر امنیت ملی، عمق راهبردی و معادلات توازن قدرت جمهوری اسلامی ایران اثرگذار است. بر پایه داده‌های میدانی و تحلیل‌های اطلاعاتی، ابعاد سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک این پرونده را تبیین و مسیرهای پیشنهادی را ارائه می‌دهد.

🔹ماهیت توافق و وضعیت اجرایی
سند ادعایی، برخلاف فضاسازی رسانه‌های غربی و حامیان باکو، در واشینگتن امضا نشده و صرفاً در سطح وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان پاراف شده است.
امضای نهایی، مشروط به تغییر قانون اساسی ارمنستان در خصوص حاکمیت بر قره‌باغ است؛ شرطی که با مقاومت مردمی، اعتراضات خیابانی و مخالفت پارلمان ارمنستان مواجه خواهد شد.

🔸 ابعاد امنیتی–اطلاعاتی
آذربایجان خواستار انحلال گروه مینسک است؛ اقدامی که ابزار نفوذ سنتی روسیه در قفقاز را حذف و مسیر نفوذ غرب را هموار می‌کند.
تنها تعهد اجرایی مشخص، احداث جاده ترانزیتی ۴۳ کیلومتری در امتداد مرز ایران توسط شرکت‌های آمریکایی است. این پروژه، در ظاهر اقتصادی اما در باطن پلتفرمی برای نفوذ اطلاعاتی و زیرساختی ایالات متحده در مجاورت مرزهای ایران خواهد بود.
از ۱۹۹۲ تاکنون، کنترل مرز ایران–ارمنستان در اختیار نیروهای مرزبانی روسیه بوده است. هرگونه تضعیف یا خروج این نیروها، شکاف امنیتی قابل‌توجهی ایجاد خواهد کرد که واشینگتن در پی بهره‌برداری از آن است.ف

🔹ملاحظات سیاست خارجی و دیپلماسی
دیدار اخیر معاون وزیر خارجه ارمنستان با دکتر علی‌اکبر ولایتی نشان داد که ایروان به‌خوبی می‌داند بدون اقناع تهران، مسیر کریدور پیش نخواهد رفت. پاسخ صریح و قاطع دکتر ولایتی، موضع راهبردی جمهوری اسلامی را به طرف ارمنی منتقل کرده است.
متن تفاهم‌نامه، ضمن تثبیت حاکمیت ارمنستان بر کریدور، بر تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی و حق دسترسی ایروان به مرز ایران تأکید دارد؛ اما ماهیت حضور آمریکا در پروژه، تهدید بالقوه‌ای برای ثبات منطقه محسوب می‌شود.
هماهنگی فعال با روسیه و سایر بازیگران غیرغربی، کلید مهار ابعاد ژئوپلیتیک این طرح خواهد بود.

🔸برآورد راهبردی
تهدیدات اصلی:
▪️تقویت نفوذ مستقیم آمریکا در مرزهای شمالی ایران
▪️حذف ابزارهای سنتی روسیه (گروه مینسک) و ایجاد موازنه جدید به سود غرب
▪️تغییر تدریجی بافت ژئوپلیتیک منطقه به زیان محور مقاومت
فرصت‌ها:
▪️امکان استفاده از مخالفت داخلی ارمنستان برای تعویق یا شکست پروژه
▪️تعمیق همکاری امنیتی و اقتصادی با روسیه و بازیگران ثالث برای ایجاد موانع اجرایی

🔹پیشنهادات
▪️رصد کامل پروژه جاده ۴۳ کیلومتری و شبکه پیمانکاران آن
▪️تقویت حضور اطلاعاتی در مرزهای ایران–ارمنستان و همکاری میدانی با روسیه
▪️خنثی‌سازی عملیات روانی غرب از طریق افشای ابعاد واقعی طرح در رسانه‌های منطقه
▪️افزایش تعامل مستقیم با ایروان برای ارائه گزینه‌های اقتصادی و امنیتی جایگزین
▪️هماهنگی مواضع با مسکو در دفاع از تداوم حضور نیروهای روس در مرز
▪️فعال‌سازی دیپلماسی چندجانبه در سازمان‌هایی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای

نتیجه‌گیری
طرح موسوم به «مسیر صلح ترامپ» در حال حاضر بیش از آنکه یک توافق اجرایی باشد، ابزاری برای عملیات روانی و مهندسی افکار عمومی به نفع آمریکا و باکو است. با وجود تلاش‌های غرب، مقاومت هم‌زمان ایران و روسیه، همراه با مخالفت داخلی در ارمنستان، شانس تحقق این طرح را به‌شدت کاهش داده است. با این حال، ضرورت دارد بازدارندگی فعال در سه جبهه دیپلماتیک، امنیتی و رسانه‌ای به‌صورت هم‌افزا دنبال شود.