ارزیابی تحولات قفقاز جنوبی و کریدورهای ترانزیتی

ارزیابی تحولات قفقاز جنوبی و کریدورهای ترانزیتی

✍سعیدشهرابی فراهانی/ تحلیل گرارشدسیاسی.امنیتی.بین الملل/ مدیرمرکزپژوهش ومطالعات بین المللی ضدصهیونیستی/ مدیرتبیین اتاق تحلیل جبهه مقاومت

تحولات ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که موضوع کریدورهای ترانزیتی، به یکی از اصلی‌ترین میدان‌های نبرد نرم و سخت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شده است. در این میان، جمهوری اسلامی ایران باید با نگاه آینده‌نگرانه و فراتر از تاکتیک‌های مقطعی، جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود را حفظ و ارتقا دهد

ضرورت‌های راهبردی کریدورهای قره‌سو و نخجوان
کریدور قره‌سو، در امتداد بزرگراه در حال احداث تبریز – بازرگان، می‌تواند با تنها ۴۰ کیلومتر اتصال به استان آرارات ارمنستان، فاصله مرز ایران تا ایروان را از حدود ۴۰۰ کیلومتر به کمتر از ۵۰ کیلومتر کاهش دهد. این مسیر، علاوه بر کاهش محسوس زمان و هزینه‌های ترانزیت، ظرفیت ژئوپلیتیکی ایران را در معادلات قفقاز جنوبی تثبیت می‌کند و مانع از حذف تهران از مسیرهای حیاتی منطقه می‌شود

ماهیت واقعی کریدور جعلی زنگزور
طرح موسوم به کریدور زنگزور، ماهیتی صرفاً مواصلاتی ندارد؛ بلکه پروژه‌ای تورانی-ناتویی است که با هدف محاصره ژئوپلیتیکی ایران و تغییر موازنه قدرت در منطقه طراحی شده است. توافق احتمالی باکو و ایروان بر سر این کریدور می‌تواند زمینه‌ساز عضویت سریع جمهوری آذربایجان و ارمنستان در ناتو باشد. ماهیت این طرح با اهداف آنگلوساکسونی در چارچوب پروژه «جهان ترک» هم‌راستا بوده و می‌تواند به کاهش چشمگیر نقش ایران در انتقال انرژی و کالا به نخجوان، ارمنستان و حتی ترکیه منجر شود

تهدیدات ناشی از تحرکات باکو
جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر با صرف صدها میلیون دلار، شبکه‌ای از نفوذ در کشورهای مختلف ایجاد کرده است. این شبکه که بخشی از ساختار نفوذ انگلستان محسوب می‌شود، در چهار پرونده کلیدی شامل شیعه‌ستیزی، ایران‌زدایی، جنگ دوم قراباغ و گسترش نفوذ رژیم صهیونیستی در باکو نقش فعالی داشته و هم‌اکنون تلاش می‌کند تصمیم‌گیران جمهوری اسلامی را نسبت به پروژه زنگزور منفعل سازد.
از سوی دیگر، شواهد متعدد حکایت از تبدیل جمهوری آذربایجان به پایگاه منطقه‌ای رژیم صهیونیستی دارد؛ پایگاهی که در مواردی از خاک و حریم هوایی خود برای طراحی و اجرای حملات احتمالی علیه ایران استفاده کرده است. انکار این واقعیت، خطایی راهبردی و پرهزینه خواهد بود

الزامات سیاست‌گذاری جمهوری اسلامی ایران
متوقف کردن رویکرد تک‌مسیره در دالان شمال – جنوب و فعال‌سازی سایر مسیرهای مواصلاتی از طریق ارمنستان و آسیای مرکزی.
پیشبرد سریع پروژه‌های تکمیلی همچون خط آهن قره‌سو – ایروان به‌عنوان محور راهبردی اتصال ایران به قفقاز.
جلوگیری از شکل‌گیری هرگونه توافق بر سر کریدورهای برون‌گان که مغایر اصول حقوقی بین‌المللی است.
بازتعریف دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای در خصوص تحولات قفقاز و توقف سیاست سکوت و سانسور در این حوزه حساس

ملاحظات بین‌المللی
چین صراحتاً با پروژه زنگزور مخالفت کرده و آن را یک دالان قومی با هدف کانالیزه‌کردن خطوط ارتباطی شرق – غرب تحت کنترل ناتو ارزیابی کرده است. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد که این پروژه بخشی از طرح کلان ناتو برای محاصره دو سوی دریای خزر و محدود کردن دسترسی ایران، روسیه و چین به مسیرهای امن و مستقل است

⬆️جمع‌بندی
تحولات اخیر نشان می‌دهد که موضوع کریدورهای قفقاز صرفاً یک پرونده اقتصادی یا مواصلاتی نیست؛ بلکه پروژه‌ای استراتژیک با ابعاد امنیتی و ژئوپلیتیکی عمیق است. غفلت یا ساده‌انگاری در این حوزه می‌تواند جایگاه تاریخی ایران در معادلات منطقه را تضعیف کرده و هزینه‌های ملی و مردمی سنگینی تحمیل کند. لازم است دستگاه‌های تصمیم‌گیر با هوشیاری کامل، مسیرهای جایگزین مواصلاتی را فعال و هرگونه تلاش برای تحمیل کریدورهای برون‌گان را با صراحت و ابتکار عمل ناکام سازند.