تهدید اجرایی شدن کریدور زنگزور توسط جمهوری آذربایجان و پیامدهای آن برای امنیت ملی و منافع راهبردی جمهوری اسلامی ایران

✍سعیدشهرابی فراهانی/ تحلیل گرارشدسیاسی.امنیتی.بین الملل/ مدیرمرکزپژوهش ومطالعات بین المللی ضدصهیونیستی/ مدیرتبیین اتاق تحلیل جبهه مقاومت

تحولات اخیر در منطقه قفقاز جنوبی، به‌ویژه در پرتو اقدامات تحریک‌آمیز جمهوری آذربایجان به رهبری الهام علی‌اف، وارد مرحله‌ای جدید و نگران‌کننده شده است؛ مرحله‌ای که دیگر نمی‌توان آن را صرفاً در چارچوب رقابت‌های مرزی یا تحرکات قومیتی تفسیر کرد، بلکه باید آن را بخشی از پازل جنگ ترکیبی علیه جمهوری اسلامی ایران دانست

بر اساس مستندات میدانی و ارزیابی‌های اطلاعاتی معتبر، جمهوری آذربایجان با محوریت شخص الهام علی‌اف، در ماه‌های گذشته به یکی از شرکای فعال و عملیاتی رژیم صهیونیستی در منطقه تبدیل شده است. این همکاری نه‌تنها در بستر اطلاعاتی و لجستیکی عملیات ترور شهید آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی و کاروان همراه وی نمود یافت، بلکه در طراحی و اجرای فاز جنگ ترکیبی ۱۲روزه علیه محور مقاومت و امنیت ملی ایران، جایگاهی تعیین‌کننده داشته است.
در شرایطی که انتظار می‌رفت چنین اقداماتی با پاسخ‌های قاطع و بازدارنده از سوی جمهوری اسلامی ایران مواجه شود، رویکرد سیاسی و دیپلماتیک حاکم بر روابط با آذربایجان، همچنان مبتنی بر محافظه‌کاری، مماشات و تعارفات تشریفاتی باقی مانده است؛ امری که عملاً پیام ضعف و تردید را به طرف مقابل مخابره کرده و زمینه‌ساز تشدید اقدامات خصمانه شده است.
در همین چارچوب، تهدید رسمی الهام علی‌اف به اجرای پروژه موسوم به «کریدور زنگزور» تا بهار آینده، نه‌تنها نقض آشکار حاکمیت ارمنستان است، بلکه به‌معنای تغییر ژئوپلیتیک منطقه‌ای و عبور صریح از خط قرمز امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

🔹نفوذ عمیق لابی باکو در تهران
بهره‌گیری جمهوری آذربایجان از عناصر نفوذی و لابی‌های رسانه‌ای، اقتصادی و حتی تصمیم‌سازی در داخل ایران، موجب تضعیف مواضع راهبردی کشور در قبال این تهدید شده و اراده لازم برای تقابل با اقدامات خطرناک الهام علی‌اف را به‌شدت کاهش داده است.

🔸بی‌توجهی به هشدار نخبگان امنیتی
علی‌رغم هشدارهای پیوسته از سوی کارشناسان راهبردی، نظامی و اطلاعاتی درباره تهدیدات ناشی از رویکرد باکو ـ تل‌آویو، تاکنون سیاست‌گذاری مشخصی برای مهار یا بازدارندگی این محور شکل نگرفته است.

🔹خطای محاسباتی در سیاست خارجی رسمی
حضور رئیس‌جمهور ایران در اجلاس بی‌اثر باکو در حالی که جمهوری آذربایجان متهم به همکاری در ترور رئیس‌جمهور پیشین است، نشانه‌ای آشکار از دوگانگی در راهبردهای سیاست خارجی و تضعیف جایگاه اقتداری جمهوری اسلامی در منطقه است.

🔸سناریوهای محتمل آینده

سناریوی اول: اجرای کریدور زنگزور
اجرای این پروژه توسط آذربایجان با حمایت ترکیه و رژیم صهیونیستی
تثبیت تغییر ژئوپلیتیکی و کاهش شدید نفوذ ایران در قفقاز جنوبی
تهدید مستقیم مرزهای شمال‌غربی و قطع حلقه ژئواستراتژیک ایران به ارمنستان و روسیه

سناریوی دوم: مهار دیپلماتیک و بازدارندگی منطقه‌ای
بازتعریف موضع ایران در قالب فشار دیپلماتیک هم‌راستا با روسیه و ارمنستان
تشکیل محور بازدارنده قفقاز با محوریت مقاومت و امنیت جمعی
استفاده از ابزارهای حقوقی ـ سیاسی در مجامع بین‌المللی

سناریوی سوم: اقدام بازدارنده ترکیبی (نظامی ـ اطلاعاتی)
ایجاد فشار مستقیم بر عمق استراتژیک جمهوری آذربایجان
برقراری حضور اطلاعاتی پیش‌دستانه در مرزهای هدف
انتقال منازعه به عرصه‌ای که هزینه‌ها را برای باکو ـ تل‌آویو افزایش دهد.

🔹راهکارهای پیشنهادی
▪️تغییر دست‌فرمان از تدافعی به تهاجمی فعال
تدوین راهبرد روشن برای پاسخ مستقیم به تهدیدات باکو
اعلام رسمی پایان سیاست مماشات در قبال جمهوری آذربایجان
▪️محدودسازی و مهار نفوذ لابی‌های باکو در تهران
پالایش محیط‌های تصمیم‌سازی از عناصر مشکوک
مهار رسانه‌های هم‌راستا با منافع جمهوری آذربایجان
▪️افزایش حضور میدانی و بازدارنده در مناطق مرزی
تمرینات نظامی چندجانبه با متحدان
تقویت یگان‌های اطلاعاتی ـ عملیاتی در شمال‌غرب
▪️فعال‌سازی ظرفیت‌های مقاومت قفقازی و حامیان منطقه‌ای ایران
ارتباط مؤثر با اقلیت‌های شیعه در داخل آذربایجان
بهره‌گیری از ابزارهای نرم قدرت برای افزایش فشار داخلی بر باکو
▪️اتخاذ دیپلماسی قاطع و بدون تعارف با ترکیه و آذربایجان
هشدار رسمی به ترکیه درباره پیامدهای مشارکت در تغییر ژئوپلیتیکی
مشروط‌سازی هرگونه همکاری اقتصادی یا امنیتی با کشورهای منطقه به حفظ ثبات ژئوپلیتیکی

⬆️نتیجه‌گیری
تحولات جاری در قفقاز، نه صرفاً اختلافی مرزی یا قومی، بلکه بخشی از سناریوی طراحی‌شده برای تغییر موازنه قدرت در شمال‌غرب جمهوری اسلامی ایران است.
در صورت تحقق تهدید زنگزور، شاهد شکاف راهبردی در اتصال جغرافیایی ایران به حوزه اوراسیا، کاهش نفوذ منطقه‌ای، و حتی تهدیدات درونی در آذربایجان ایران خواهیم بود.اکنون زمان آن فرارسیده که جمهوری اسلامی ایران از موضع دفاعی عبور کرده و وارد مرحله بازدارندگی فعال شود. بی‌تفاوتی در این مقطع تاریخی، قطعاً هزینه‌هایی فراتر از مرزهای شمالی کشور به‌دنبال خواهد داشت.